Klimaatverandering: steeds meer zandstormen.

Van Koeweit over Teheran, langs Irak en Saoedi-Arabië tot Syrië raasde een op sommige plaatsen drie kilometers hoge zandmuur over het continent. Als een oranje gloed onttrok de storm gebouwen en structuren aan het zicht. Mensen werden opgenomen in klinieken met ademhalingsproblemen, vluchten werden aan de grond gehouden, scholen werden gesloten, mensen werden opgeroepen om het huis niet te verlaten op verschillende plaatsen werd de noodtoestand uitgeroepen..

De plagen die Azië de voorbije maand troffen, lezen stilaan als een bijbelse aankondiging waar nog slechts het hoefgetrappel van de vier ruiters (niet de heemskinderen let wel) ontbreekt aan de soundtrack. Hittegolven in Indië en Pakistan, overstromingen in Bangladesh en dus ook de zandstormen in het Midden-Oosten. Miljarden mensen worden op dit moment geconfronteerd met de rampzalige gevolgen van de klimaatcrisis, die nu reeds in volle gang is. Geen enkele van deze gebeurtenissen, zelfs samen, brachten maar een fractie te weeg van de media-aandacht voor het Hearst-Depp proces. Genoeg mediatiek leed te rapen nochtans: vogels die uit de lucht vielen door de hitte, kinderen die spontane bloedneuzen kregen wandelend naar school, vuilnisbelten die spontaan in brand schoten, je verbaast je er over dat dit voor de geborneerde mediaproducent in het Westen niet meer voldoende blijkt om de nodige aandacht aan te besteden.

Je kan natuurlijk denken “ach wat, er zijn al lang overstromingen in Banglasdesh, denk maar aan George Harrison met zijn benefiet, het is ook wel al vaker warm geweest in Indië en die zandstormen zijn er niet van gisteren.” maar zoals hierboven aangehaald gaat dat voorbij aan de rauwe werkelijkheid: dat er steeds nieuwe records sneuvelen. Zo steeg in Irak het aantal ‘stofdagen’ van van 243 naar 272 de voorbije twee decennia. De zandstormen spreiden zich nu ook uit naar de herfst en de winter, wat voorheen niet het geval was. De stormen duren tegenwoordig soms drie dagen, wat vroeger nooit het geval was. Volgens berekeningen van de VN beloopt de jaarlijkse schade door de zandstormen ondertussen 13 miljard. Wat zeker ook niet mag vergeten worden is dat de zandstormen ook allerlei schadelijke polluenten oppikken en verspreiden, onder meer in de longen van kinderen en kwetsbare ouderen. Er wordt verwacht dat dit alles de komende jaren steeds zal verergeren.

De oorzaken van de toename zijn divers, maar allemaal gelinkt aan klimaatverandering. Voor een zandstorm zijn er drie zaken nodig: wind, een stofbron op een plaats waar er nauwelijks vegetatie is en hele droge omstandigheden. Volgens Nasa is bijvoorbeeld het grondwaterniveau in Irak het laagst sinds mensenheugenis, door het op een na droogste jaar qua regenval. Deze regenval zorgt voor een beperktere groei van vegetatie, waardoor de bodem losser komt voor zandstormen. Bestaande wetlands drogen intussen op. Zo droogde het Al Sawa Zoutwatermeer in Irak volledig op tussen 2017 en 2022. Er wordt door specialisten ook verwezen naar militaire handelingen sinds 2003 in Irak die zouden bijgedragen hebben in het verstoren van de bodemtop.  Ook slecht landbeheer zorgde voor verwoestijning van het landschap.

Wat zeker ook niet bijdraagt is het feit dat het Midden-Oosten ongeveer 2 maal zo snel opwarmt als de rest van de wereld. Dit zorgt onder meer voor extra droogtes. Maar het probleem veroorzaakt ook nieuwe oorzaken. Want de zandstormen zorgen voor een stijging in waterverbruik. Na elke zandstorm moeten de mensen hun huizen, auto’s bomen, planten ...wassen, waardoor de waterreservoirs nog meer slinken.  Ook mondiale verschuivingen dragen bij: zo zorgt het feit dat het ijs smelt op de polen voor lagere temperaturen tussen de polen en de middelste breedtegraden waardoor weersystemen niet meer zo snel bewegen en langer blijven hangen ter plaatse. Vandaar de langer durende zandstormen.

Wie zijn geschiedenis kent ziet de gelijkenissen met de Dust Bowl uit de VS in de jaren dertig van de twintigste eeuw, vereeuwigd in kunstwerken als ‘The Grapes of Wrath’ van John Steinbeck of de foto’s van Dorothea Lange. De impact toen was gigantisch: de verarming van een gehele regio, massamigratie, uitbuiting en exploitatie, oversterfte….Toen werden er miljoenen bomen geplant om het ronddwarrelen van stof te verhinderen, het water in bodem vast te houden en de bodem te verstevigen.

Het ziet er naar uit dat de landen in de regio stilaan de ernst van de situatie in zien en kijken naar dezelfde oplossingen als er toen gebruikt werden.Zo wil Saudi Arabië onder impuls van kroonprins Mohammad Bin Salman in samenwerking met andere Arabische landen 40 miljard bomen planten de komende decennia. Iran wil  450 miljoen euro investeren in een zandstorm plan waarbij ‘sandbreaks’ worden ontworpen, bomen geplant en bodem gestabiliseerd. Irak was al een tijdje aan het experimenteren met het planten van olijfbomen en eucalyptusbomen om de heilige stad Karbala te beschermen. Maar het project is intussen mislukt door corruptie, mismanagement en constructieachterstanden.

Klimaatverandering is een zaak van nu.

Stilaan groeit op veel plaatsen in de wereld het besef dat klimaatverandering niet een zaak is van de volgende generaties. Sommige landen die op de verkeerde plaats liggen, worden nu al zwaar getroffen en grote delen van de wereldbevolking worden volop geconfronteerd met de impact van de klimaatverandering. Dit op een manier en snelheid die niet werden voorspeld in de meer optimistische, politieke aanvaardbare, voorspellingen. Soms heeft dat al politieke impact. In Australië, nog zo’n land dat, onder meer door de bosbranden, zwaar getroffen werd, zorgden klimaatkiezers voor een grote verschuiving. Maar ook in de Indische, Pakistaanse en Bangladeshe politieke worden politici nu gedwongen zich concreet uit te spreken over de situatie.  De vraag blijft of het op mondiaal vlak veel zal uitmaken als de machtige westerse landen vooralsnog relatief weinig duidelijk geconfronteerd worden met de actuele impact van de klimaatcrisis en of het daarom niet weer een extra motor voor groeiende ongelijkheid en mondiale onrechtvaardigheid zal zijn.

Sammy Roelant