Mars Antwerpse haven: geen speciale economische zone.

Enkele weken geleden stond te lezen in verschillende kranten dat 20-tal bedrijven in de Antwerpse haven afvalwater lozen in de Schelde met niet-afbreekbare PFAS-stoffen, de groep waar ook PFOS toe behoort. Het gaat onder meer om chemiebedrijven als BASF, Bayer en INEOS en petrochemische bedrijven als Exxonmobil en Total.

Volgens een onderzoek van klimaatbeweging Climaxi loopt het verlenen van vergunningen en de controle daarop in de Antwerpse Haven al langer mank. Dat heeft grotendeels te maken met het niet verlenen van adviezen door Administratie Natuur en Bos en Administratie Zorg en Gezondheid. Zij moeten de overheid adviseren over de risico’s van bepaalde vergunningsaanvragen op het vlak van wenselijkheid naar natuur en bevolking toe. Zij kunnen bepaalde voorwaarden opleggen die natuur en gezondheid van de bevolking moeten beschermen.

De opdracht van deze administraties ligt vast in de Vlarem-wetgeving en werd overgenomen in de wetgeving rond omgevingsvergunningen. Sinds 2017 zijn omgevingsvergunningen van onbepaalde duur. Adviezen zijn verplicht als natuurgebieden of als woonkringen dicht bij bepaalde vergunningsinrichtingen komen te liggen. Die adviezen hebben als doel natuur en bevolking te beschermen, niet onbelangrijk als het, zoals in de Antwerpse Haven, gaat om chemische bedrijven, die dikwijls onder de Seveso-richtlijn rond gevaarlijke stoffen vallen.

Dit blijkt evenwel een oud zeer dat tot nog toe door niemand onderzocht of aangeklaagd werd. Zowel bij omgevings- als milieuvergunningen blijkt dit het geval te zijn. Het gaat evenmin om een kleinigheid: Borealis, BASF, Ineos, Total Polymers, Exxon Mobil,…. Het gaat niet om toevalligheden, maar blijkbaar om een systematisch negeren van de adviesplicht.

Agentschap Natuur en Bos vergeet bijvoorbeeld bij een vergunning van Exxon Mobil in 2019 advies te geven. Exxon Mobil vraagt een vergunning binnen VLAREM klasse 1 voor stedenbouwkundige handelingen. Met deze vergunning mag ze 375 000 ton polyethyleen produceren (LDPE) per jaar. Van deze basisstof wordt plastic gemaakt. Dit terrein ligt 75 m van de habitatlijn van slikken en schorren van de Schelde en 850 m van Blokkersdijk natuurdomein. Het is eigenaardig dat er niet eens een advies wordt gegeven van de impact van deze productie op nabijgelegen natuurdomein.

Ook Agentschap Gezondheid en Welzijn is nalatig. Nv Total Polymers vraagt in 2019 een omgevingsvergunning aan voor de productie van tonnen gevaarlijke stoffen:  17 ton ontvlambare stoffen, 13 ton bijtende stoffen en uitbreiding van productie van ‘op lange termijn gezondheidsgevaarlijke vloeistoffen en vaste stoffen’, uitbreiding van ‘voor aquatisch milieu gevaarlijke stoffen’. Het Agentschap Gezondheid en Welzijn geeft geen advies.

Dit zijn maar enkele voorbeelden uit de vergunningen die we konden inkijken. De lijst met vergunningen met ontbrekende adviezen groeit steeds bij naarmate ons onderzoek vordert.

Bovendien geeft Zuhal Demir zelf toe in een parlementaire vraag van Mieke Schauvliege dat de Vlaamse Milieu Maatschappij geen advies geeft op 44% van de VLAREM 1 vergunningen over afvallozing in Vlaanderen.

Verder stelt Climaxi vast dat bij overtredingen van de verkregen vergunningen stelselmatig aanmaningen worden uitgedeeld, maar veroordelingen schaars zijn.

Zo werd Katoennatie in 2019 op de vingers getikt voor het verlies van plastickeutels op hun terreinen. ‘Tijdens het plaatsbezoek van 22 november 2019 (aan Katoennatie) werden op verschillende plaatsen granulaten op de site aangetroffen die bovendien in de oneffenheden van de verouderde asfalt blijven steken. Verder wordt in het dossier vermeld dat het personeel opgeleid wordt om gemorste granulaten onmiddellijk op te kuisen met spill kits, maar deze spill kits bleken niet aanwezig.’ Hierop volgde een aanmaning, maar geen boete of opvolging.

Sinds januari 2021 schrijft de Omgevingsinspectie van de Vlaamse Gemeenschap extra acties in haar omgevingshandhavingsplan om het verlies van plastic keutels tegen te gaan. De overheidsinstantie ziet dit jaar extra toe op het verlies van plastickeutels bij bedrijven in heel Vlaanderen. Tot op de dag vandaag zijn er 16 controles uitgevoerd waarna er 8  PV’s zijn opgesteld. De controle is opgevoerd maar nog steeds geraken vervuilende bedrijven te gemakkelijk weg met aanmaningen.

De controle op keutels faalt maar ook controles op stookinstallaties loopt mank. Zo kreeg Eucore NV in februari 2021 de milieu-inspectie op bezoek. Een niet-vergunde stookinstallatie is in gebruik, er worden geen wettelijk verplichte luchtemissie metingen gedaan. En dit gebeurt op nog geen kilometer van Bospolder natuurgebied. De aanmaning liep tot 1 mei maar kreeg nog geen vervolg.

De sociale klimaatbeweging zegt ook dat er nog meer schort aan de toepassing van de milieuwetgeving in de Antwerpse Haven. Katrin Van den Troost: “Wij zien ook dat milieu-effectenrapporten vermeden worden en dat de vergunningen voortdurend wisselen tussen dochterondernemingen en andere (Katoennatie). Dicht bij mekaar gelegen industriële complexen krijgen vergunningen per aanvrager. Op die manier houdt men geen rekening met gecumuleerde effecten: ik twijfel er aan of iemand nog wel het overzicht heeft van vervuiling, uitstoot. Laat staan dat iemand een plan kan maken van hoe we deze uitstoot en vervuilingen op het terrein gaan aanpakken. Deze overheid is te laks en meegaand in het milieubeleid in de haven."

Daarom doet Climaxi ook mee aan de mars in Antwerpen voor een gezonde haven en stad op zondag 4 juli om 11 uur (Operaplein). Climaxi eist een grondig onderzoek naar alle milieuvergunningen in de haven, komt op voor de gezondheid van de werkende mensen en omwonenden, eist dat de boeren in de omgeving van de vervuilers snel een schadevergoeding krijgen.

Katrin Van den Troost