Time to go: Kernwapens in België

Vzw Vrede, Vredesactie en een aantal andere organisaties organiseren op 20 oktober de manifestatie 'TIME TO GO', een evenement in Brussel tegen kernwapens in ons land. Je weet allicht dat men de kernwapens in Kleine Brogel wil vernieuwen? Tijd voor een interview met Luc Barbé, nucleair specialist.

Filip De Bodt: Hoe ben je aan dit e-boek begonnen?

Luc Barbé: Het verhaal begint twee jaar geleden, toen de Franstalige denktank van Ecolo mij vroeg om iets te doen rond de betrokkenheid van België bij kernwapenprogramma’s vanuit Belgische kant. Ik was toen toch wel verwonderd dat ik uit kwam bij onze Belgische betrokkenheid in het kernprogramma van een twintigtal landen. FDB: Alles begint allicht bij kernenergie?

LB: Kernenergie en kernwapens hangen nauw samen. Je laat bijvoorbeeld verrijkingsmachines langer draaien en je krijgt hoog verrijkt uranium waar je atoombommen kunt mee maken. De eerste toepassingen waren trouwens militair. Het civiele is achteraf gekomen. Hitler lanceerde al een kernwapenprogramma in 1939. De VS hebben toen het Manhattenproject opgezet om Hitler te kunnen counteren. Het einde kennen we: Hiroshima en

Nagasaki. De Russen stonden toen nog wat achter, wat de VS verplicht om een wet te stemmen die het via The

Atomic Energy Act, verbood dat elke vorm van kennis, ook rond kernenergie, niet naar buiten mocht. De Engelsen voelden zich toen bekocht. De Amerikanen hebben zich toen vergist. De USSR kwam met zijn eerste bom in 1949 en de Engelsen in 1952, veel vroeger dan de Amerikanen dachten.

FDB: Hoe kwam men er dan toe kernwapens te beperken?

LB: In december 1953 maakt Eisenhower een bocht van 180° in een speech voor de VN. Hij kondigt het programma ‘Atoms for Peace’ aan waarbij iedereen mag ‘genieten’ van de nieuw technologie maar ze niet mag gebruiken voor militaire doeleinden. De VS verkopen dan de eerste reactoren aan Zuid-Afrika, Israël, Argentinië, Belgisch Congo enz… Men leefde in de euforie van de nieuwe energie. Zo krijgt het Studiecentrum Kernenergie Mol, het jaar voordien opgericht, door een samenwerking tussen politici, privékapitaal en wetenschappers, een ferme boost. Het SCK werd een staat in de staat dat eigenlijk gewoon zijn zin deed. Midden al deze euforie had je toch een aantal kritische mensen en in 1968 komt het dan tot het non-proliferatieverdrag: de leden van de veiligheidsraad krijgen recht op de bom. De anderen alleen op civiel gebruik. Het Internationaal Energie Agentschap (IAEA) moet waken over de proliferatie van kernwapens. Op de ontmanteling van kernwapens door de 5 vaste leden van de Veiligheidsraad is er helaas geen toezicht. Dit verdrag is nu in een bipolaire wereld achterhaald. Vier landen, die de bom hebben, doen niet mee: Israël, Pakistan, India en Noord-Korea (dat wel een tijd lid geweest is, maar er na een tijdje uitgestapt is).

FDB: En toen kwam Gorbatsjov?

LB: In 1992 krijg je dan het groot ontwapeningsakkoord tussen Bush sr. en Gorbatsjov. De vreugde erover zal niet lang duren. Men vond bewijzen in 1991 over een kernwapenprogramma van Saddam Hoessein. Nadien worden de kernwapenprogramma’s van Iran en Libië ontdekt. Bovendien bleek een oud-student van de KUL (A.Q. Khan) een heuse internationale handel in kerntechnologie gestart te hebben, met vertakkingen in een dertigtal landen en met Noord-Korea, Iran en Libië als klant.

FDB: Dan komen we aan bij de rol van België in deze internationale handel?

LB: Natuurlijk begint dit verhaal bij Union Minière in Katanga. Zij vinden uranium en worden snel de wereldleider

1/2

in uranium. Zij sluiten een deal met de VS en Engeland, de eerste zelfs zonder medeweten van de Belgische

Staat. Union Minière-baas Edgar Sengier wordt overal ter wereld gedecoreerd voor zijn kernverdiensten. Dat de Belgen eigenlijk tien jaar de belangrijkste leverancier van uranium geweest is op wereldvlak, is helaas niet bekend. Honderden Amerikaanse bommen werden geproduceerd met als basis “ons” uranium. Er worden officiële verdragen gesloten tussen de V.S., het V.K. en België, maar ook al is dat door de Grondwet verplicht, ze worden nooit door het parlement geratificeerd. Als een communistische senator in 1949 aan Gaston Eyskens vraagt hoe de vork in de steel zit, is het antwoord dat er geen contract bestaat. We weten zelfs niets over de blootstelling van de mijnwerkers aan straling. Duizenden mensen zijn daar allicht gestorven, zonder dat ze ooit enige vergoeding kregen. Al die zaken zitten in de dode hoekspiegel van onze geschiedenis. Ik noem dat nucleaire amnesie. Union Minière leverde op een bepaald moment zelfs aan nazi-Duitsland. Dat heet dan in beslag genomen te zijn.

FDB: De bom werd, mede door België, hét drukkingsmiddel in tal van internationale conflicten?

LB: Na de tweede wereldoorlog beschouwt ook Israël de bom als zijn ultieme levensverzekering.  In 1952 richtte Ben-Gurion zijn ‘Israeli Atomic Energy Commission’ op. Zij kopen een reactor, een opwerkingsfabriek en al het toebehoren bij de Fransen. Het programma is zogezegd voor vredevolle doeleinden. In 1960 geeft men gedeeltelijk toe en vanaf dan wordt het programma staatsgeheim. Israël wordt op die manier het eerste kernland na de grote vijf, ergens rond 1967 Ze hebben nu duikboten, vliegtuigen en raketinstallaties om die af te vuren. De VS hebben eerst geprobeerd druk uit te oefenen op Israël om er mee te stoppen. In 1979 sluit Nixon uiteindelijk een geheim akkoord met Golda Meir. Afspraak is dat ze de bom mogen produceren maar er moeten over zwijgen. Iedereen speelt mee in dat spelletje. Ook ons land covert door haar stilzwijgen deze dubbelzinnigheid. Frankrijk stopt op een bepaald moment met de levering van uranium aan Israël en wie komt er weer op de proppen: de Belgen natuurlijk. De Mossad zet een geheime filière op: 200 ton uranium van Union Minière wordt met toestemming van de Europese Commissie, naar Italië verscheept, maar de boot komt er nooit aan. Hij is doorgevaren naar Israël, waar het uranium beland in het geheim kernwapenprogramma. De Commissie heeft dat acht jaar kunnen verborgen houden voor het Europees Parlement!

FDB: Dat is al geen licht vergrijp meer?

LB: We stapelen de ene stoot op de andere en laten Belgonucleaire zelfs leveren aan Pakistan. Men dacht er zelfs aan om stagiairs hier op te leiden door een uitwisseling tussen het SCK en het Pakistaanse instituut.  Na een, twee of drie stagiairs bij het SCK is de pers er op gesprongen en heeft men de samenwerking gestopt. Een KUL-professor, Brabers, heeft jarenlang  contacten met A.Q. Kahn gehad, heel bizar. Een aantal Belgische bedrijven, waaronder Mechim leveren Saddam Hoessin  met toestemming van de Belgische regering MartensGol,  een fosfaatmeststoffenfabriek met een uraniumproductiemachine bij.  Nu is dat allemaal onmogelijk, maar in de jaren tachtig hebben onze regeringen allerhande vuile operaties goedgekeurd die ingingen tegen alle internationale verdragen inzake kernwapens. Ondertussen maakten onze regeringsleiders straffe speechen over allerhande dictators die moesten bestreden worden!

FDB: We leveren dus bijna aan iedereen?

LB: Natuurlijk! Aan Iran leverden we tussen 2005 en 2008 (onder Kris Peeters) dan weer materiaal dat voor dubbel gebruik mogelijk was (kernenergie én kernwapens) via bedrijven als EPSI bij Sint-Niklaas, Courtoy in Halle en Nordion te Charleroi. Sommige van de bedrijven wisten niet eens in welke combine ze zaten. Stel je voor, in 2008 nog…