Grote vermogens belasten om de ecologische en sociale transitie te financieren
De Europese Unie heeft al ruim tien jaar te maken met een groeiend aantal crises, waaronder economische, sociale, politieke, ecologische crises en crises op het gebied van gezondheidszorg. Deze crises zijn symptomatisch voor het falen van het economische, fiscale en sociale beleid van de nationale regeringen en de Europese Unie. De Unie is al decennia bezig met de gezondheidszorgstelsels, de openbare diensten, de bescherming van het milieu, de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting enz. te verzwakken. De Unie heeft tot doel het welzijn van haar inwoners te bevorderen, sociale uitsluiting te bestrijden en sociale rechtvaardigheid en bescherming te bevorderen (artikel 3 VEU). De instellingen van de Unie doen weliswaar inspanningen om meer billijkheid te bewerkstelligen, met name op het gebied van belastingen, maar de ongelijkheid is niettemin gestaag toegenomen. Zo is vandaag bijna de helft van de rijkdom in de wereld in het bezit van de rijkste 1% mensen van de wereld en produceert die 1% ook meer CO2 dan de armste helft van de wereldbevolking.
Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, moet de Europese Unie dringend fundamenteel van richting veranderen en zich richten op een rechtvaardige en democratische klimaattransitie. Met verschillende recente Europese initiatieven in reactie op de klimaatcrisis, de COVID-19-pandemie en de oorlog in Oekraïne is een begin gemaakt. Denk maar aan Green Deal voor natuur, Farm to fork voor landbouw en het herstelfonds na corona. Tax the Rich is een Europees burgerinitiatief dat voorstelt om dit beleid voor de ecologische en sociale transitie te bestendigen met een invoering van een belasting op grote vermogens. Uit een aantal studies, waaronder een studie van het World Inequality Lab, is gebleken dat een dergelijke belasting de strijd tegen de klimaatverandering en ongelijkheid ten goede zou komen. De inkomsten van de belasting moet toegewezen worden aan de eigen middelen van de Europese Unie. Dit moet de Unie in staat stellen haar beleid en dat van haar lidstaten op het gebied van de ecologische en sociale transitie mede te financieren.
Een Europese belasting op grote vermogens instellen, beantwoordt aan talrijke oproepen van het maatschappelijk middenveld, wetenschappers en volksvertegenwoordigers. Recentelijk nog hebben ruim honderd leden van het Europees Parlement de Unie opgeroepen een progressieve belasting op extreme rijkdom in te stellen. De toekomstige richtlijn van Europese Unie stelt de ambitie om tot een mondiaal minimumniveau van belastingheffing voor multinationals te komen. Dit stelt de Europese Unie in staat om het eens te worden over meer fiscale rechtvaardigheid. Meer in het algemeen heeft de Conferentie over de toekomst van Europa nadrukkelijk gewezen op de noodzaak het belastingbeleid verder te harmoniseren en deze hefboom te gebruiken om de milieucrisis te bestrijden.
Voor de invoering van een Europese belasting op grote vermogens zouden drie wetgevingsinitiatieven nodig zijn.
Ten eerste nodigen ze de Europese Commissie uit een voorstel op te stellen voor een richtlijn tot invoering van een Europese belasting op grote vermogens, op grond van artikel 115 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). Op grond van dit artikel kan de Raad met eenparigheid van stemmen richtlijnen vaststellen voor de onderlinge aanpassing van de nationale wetgevingen. Nationale verschillen rond de belasting van ultrarijken kunnen leiden tot meer belastingconcurrentie binnen de Unie en tot verstoringen van de interne markt. Het is daarom noodzakelijk binnen de interne markt gemeenschappelijke strategische benaderingen te hanteren en gecoördineerde maatregelen te nemen om het positieve effect van een belasting op grote vermogens te maximaliseren.
Ze nodigen de Europese Commissie tevens uit een wijziging voor te stellen van Besluit 2020/2053 van de Raad van 14 december 2020 dat gaat over het innen van eigen middelen van de Europese Unie, op grond van artikel 311, lid 3, VWEU. Het is de bedoeling dat deze wijzing het mogelijk maakt dat de belasting rechtstreeks als inkomsten naar de Europese Unie gaan.
Tot slot moeten nieuwe eigen middelen die afkomstig zijn van een belasting op grote vermogens worden toegewezen aan het beleid van de Unie en de lidstaten op het gebied van een rechtvaardige ecologische en sociale transitie. Daarom roepen ze de Europese Commissie op voorstellen in te dienen voor maatregelen om de herstel- en veerkrachtfaciliteit (RRF) en de fondsen die verband houden met de Europese Green Deal. Daartoe moeten de bepalingen die aan deze fondsen ten grondslag liggen, respectievelijk de Verordeningen 2021/1056 en 2021/241, worden gewijzigd en gebaseerd worden op het cohesiebeleid (artikel 175, derde alinea, VWEU). Eventueel zouden hiervoor andere rechtsgrondslagen kunnen worden ingezet, zoals de bepalingen inzake milieu (artikel 192, lid 1, VWEU), werkgelegenheid en sociaal beleid (de artikelen 149 en 153 VWEU) en ontwikkelingssamenwerking (artikel 209 VWEU).
Fiscale hervorming is een nationale bevoegdheid. Europese druk kan zo onze beleidsmakers een handje helpen om de belasting in te voeren. Steun dit initiatief door de Europese oproep te onderteken via deze link.