Het Hooggerechtshof speelt het grof

Voormalig President Trump kon drie rechters benoemen in het Hooggerechtshof van de VS, een orgaan dat een veel grotere impact heeft in het spel van de scheiding der machten dan bijvoorbeeld het grondwettelijk hof in ons land. Door deze benoemingen is de zeldzame situatie ontstaan dat er een grote meerderheid is van conservatieve rechters  De gevolgen daarvan werden recent nog duidelijk toen het Hooggerechtshof Roe vs Wade verwierp. Het arrest dat het recht op abortus beschermde in de volledige Verenigde Staten. Hierdoor kunnen individuele staten (waarvan in vele staten conservatieve Republikeinen de scepter zwaaien) zelf bepalen of ze abortus toelaten of niet. Het zorgde voor wereldwijde verbijstering. Intussen lijkt het niet alsof het hier bij zal blijven, want intussen sprak het hooggerechtshof zich ook uit tegen bepaalde bevoegdheden van het EPA (Environmental Protection Agency). Hierdoor wordt de strijd tegen klimaatverandering in de VS (en dus ook de hele wereld gezien de VS de op één na grootste uitstoter van klimaatgassen ter wereld is) een heel stuk bemoeilijkt.

Het EPA is een onafhankelijk, executief agentschap (independent executive agency) van de federale overheid van de VS met milieubescherming als bevoegdheid. Zo’n independent agencies zijn niet alleen deels gevrijwaard van presidentiële autoriteit maar hebben ook wetgevende bevoegdheid. De regels die zo’n agentschappen opstellen krijgen de kracht van federale wetgeving. De regelgeving waarover het Hooggerechtshof zich uitsprak betrof het ‘Clean Power plan'. Hiermee wilde het EPA het energiesysteem verbeteren door de CO² intensiteit van de energiebevoorrading te verminderen bij bestaande energiecentrales. Hierbij focust het plan enerzijds op het verminderen van steenkoolcentrales en wilde het anderzijds het gebruik van duurzame energie en het sparen van energie bevorderen. 

Hierop trokken een aantal ‘rode’ (Republikeinse) staten, waaronder West-Virginia, naar het Hooggerechtshof om onder de naam ‘West-Virginia vs EPA’ een zaak  aan te spannen. Op 30 juni jongstleden kwam er dan een uitspraak van het Hooggerechtshof: “Het Congress heeft de EPA geen bevoegdheid gegeven om uitstootplafonds te ontwerpen binnen het Clean Power Plan,” klonkt het. Kortom het EPA heeft geen bevoegdheid om wetgeving te ontwerpen die centrales dwingt over te te stappen op duurzame energie.

Niet alleen lijkt dit de wetgevende kaders voor de Biden administratie te ondermijnen om nieuwe regels te ontwerpen voor bestaande centrales, maar de regel waarop het Hooggerechtshof zich beroept, de zogenaamde 'Major Questions Doctrine' kan een precedent zijn die aanleiding geeft tot een stortvloed aan processen die de legitimiteit van regelgeving of handelingen van agentschappen aanvechten. Deze Major Questions Doctrine is een term die voor het eerst gebruikt wordt door het Hooggerechtshof. Volgens Madison Condon, professor milieurecht aan de universiteit van Boston is het zelfs “gewoon een uitvindsel van het nieuwe rechtse Hooggerechtshof.” De Major Questions Doctrine zou dan zogezegd de bevoegdheden beschermen van het Congres tegen het overstrekken van bevoegdheden door Federale Administraties. Maar volgens Jennifer Danis van denktank ‘Niskanen Center’ “wordt de doctrine gebruikt voor tegenhouden van het Congres om macht over te dragen naar het Grondwettelijk Hof.”

Hier mee komen we meteen in het hart van de discussie: de machtsstrijd tussen Republikeinen en Democraten. Hoewel de Democraten electoraal zo’n 60% van de Amerikanen die gaan kiezen vertegenwoordigen, staan de Republikeinen sterk in een aantal staten en consolideren zo veel macht. Nu ze ook de macht hebben in het Grondwettelijk Hof wordt dat hof als breekijzer gebruikt om de macht van de federale overheid in te perken ten gunste van de Staten, waar de Republikeinen dan weer hun agenda kunnen uitvoeren. 

Enerzijds gaat dit arrest in tegen decennia eerdere wetgeving vanwege EPA, die nooit als problematisch werd ervaren en anderzijds countert het arrest ook het feit dat Agentschappen het gat invullen voor een Congres dat gevangen zit in partijstrijd en nog weinig nieuwe wetgeving kan laten passeren. Velen denken dat het Hooggerechtshof hoopt dat door het verwijzen naar het Congres voor het invoeren van klimaatwetgeving vele zaken op de lange termijn zullen worden geschoven en het debat uit de wetenschappelijke sfeer zal gehaald worden. Het arrest gaat overigens in tegen vorige beslissingen van het Hooggerechtshof, waarbij ze dus haar eigen precedenten negeert. Onder andere in 2007 werd het EPA nog wel bevoegd verklaard voor dergelijke regelgeving.

Een van de problemen is ook de vaagheid van het arrest van het Hooggerechtshof en de term ‘Major Questions.’ Het Hooggerechtshof zegt dat het niet het EPA toekomt om het energiebeleid van de VS te bepalen. Dergelijk beleid is immers ‘te groot en omvattend op politiek en economisch vlak’ voor een agentschap. Maar daarbij laat het Hooggerechtshof in het midden wat daarmee bedoeld wordt. Het gevolg is dat vele juristen denken dat hiermee de ruimte wordt geschapen om telkens een groep zich economisch geviseerd voelt of een staat federaal beleid wil aanvallen, het een zaak kan opstarten om dit beleid te betwisten. 

Er wordt dan ook gedacht dat het Hooggerechtshof hiermee een ‘chillin effect’ wil bereiken. Een soort verkillend effect waarbij federale agentschappen zichzelf zullen beperken in hun ambities omdat ze vrezen het voorwerp te worden van juridische procedures. Dat dat geen denkbeeldige vrees is, wordt aangetoond door het feit dat een coalitie van biodiesel-koepels en oliemaatschappijen nog de dag van het bekendmaken van het vonnis van het hooggerechtshof een zaak aanhangig maakten tegen de Biden administratie over nieuwe regelgeving die strengere brandstofnormen voor auto’s wil invoeren. Ook een voorstel van de SEC (security en exchange commission) om bedrijven te verplichten hun uitstoot bekend te maken, komt zeer waarschijnlijk in het vizier. De kans is groot dat de uitspraak ook in niet milieu-gerelateerde zaken die door federale agentschappen worden gereguleerd een grote impact heeft, daarbij valt te denken aan de voedingssector of cryptocurrencies. 

Een van de grote problemen van de onzekerheid die het Hooggerechtshof creëert betreft het investeringsklimaat voor groene investeringen. Wie dure investeringen wil doen in groene energie of aanverwante sectoren wil een juridisch zeker kader hiervoor en wil weten wat de toekomstige omstandigheden zullen zijn waarin de markt zal fungeren. Bedrijven die gefocust zijn op kwartaalwinsten zullen geen avonturen aangaan, dit ten koste van lange termijn investeringen.

Intussen beraadt het EPA zich hoe het nu verder gaat. EPA diensthoofd stelde dat ze nu met hun juridische dienst zullen kijken hoe ze verder de transitie naar groenere energie moeten aanpakken. Waarschijnlijk zullen kleinere, gespecialiseerde deelregels de grote kaderwetgeving moeten vervangen. Dat zal veel tijd kosten en lost het probleem van juridische vertragingsmaneuvers niet op. 

Velen vrezen dat het Amerikaanse klimaatbeleid stilaan op een fiasco dreigt uit te draaien. Voormalig EPA-hoofd Christine Todd Whitman stelt boudweg dat het quasi onmogelijk geworden is om de normen van het Akkoord van Parijs, om tegen 2030 de broeikasuitstoot te halveren, te halen. “De rest van de wereld keert zich af van de VS hierdoor. En het risico bestaat dat andere grote vervuilers als China en India zullen zeggen: “Als de VS het niet doet, doen wij het ook niet.” Dit soort beslissingen zorgen voor een mondiale terugslag. Daarbij gaat onze autoriteit op internationale COP-bijeenkomsten ook verloren.

Intussen lijken de VS meer en meer te verzanden in bestuurlijke burgeroorlog die het land in een wurggreep houdt en waarbij de verschillende niveaus elkaar bestoken naargelang de ideologisch lijnen Zo dreigt besturen onmogelijk te worden en zal de polarisering steeds verder gaan en de impact van wetenschappelijke kennis in het debat meer en meer verloren te gaan.

Interesse om onze werking beter te leren kennen? Deze zomer (22 tot 26 augustus) springen we op de vélo voor het klimaat en gaan we langs bij heel wat toffe mensen en plaatsen. Meer info hier.

Dit is een artikel uit het drieluik: Kunnen we het klimaat nog redden?

Lees ook: Oosterweel: hopeloos project voor het klimaat

Lees ook: Energy Charter Treaty: een pact met de duivel?

Sammy Roelant