COP27: afstappen van de 1,5°?

COP 27 is afgetrapt. De 50 000 afgevaardigden van regeringen, Ngo’s, wetenschappers...zijn aan het speechen, debatteren, presenteren en lobbyen geslagen. Na een ziedende openingsspeech van VN-secretaris-generaal Guterres waren er speeches van diverse regeringsleiders en afgevaardigden, waaronder ook premier De Croo. Het is afwachten hoe het politieke draagvlak evolueert, maar het wordt wel heel duidelijk dat het idee dat de 1,5° niet langer haalbaar is voor een keerpunt zorgt. Als dit officieel wordt toegegeven, wat is de volgende boodschap dan? Een nieuwe target van bijvoorbeeld 1,8°? Zal dat niet voor schouderophalen zorgen? Of draagvlak verminderen? Of de eisen voor klimaatcompensaties versterken?

“Het wordt een solidariteitspact of een zelfmoordpact.” zo klonk het in de openingsspeech van secretaris-generaal Guterres, “We zitten op de snelweg naar de hel met de gaspedaal stevig ingedrukt. Wat gaan we zeggen tegen de 8 miljardste aardbewoner als hij oud genoeg is om ons te vragen wat we gedaan hebben voor onze wereld?” De speech volgt naadloos op de opmerkingen van Unep naar de aanloop van COP 27: we zijn het pad naar 1,5° aan het missen en de ingrepen zullen steeds drastischer moeten worden als we de schade enigszins willen beperken.

Negatieve uitstoot.

Die boodschap lijkt intussen ook de overkant te hebben bereikt, zo blijkt uit een uitgebreid artikel in het invloedrijke The Economist. Ook in de economische wereld wordt nu, na jaren ontkennen, minimaliseren en greenwashing, publiek toegegeven dat het onmogelijk wordt om de 1,5° opwarming die als doelstelling werden vooropgesteld te halen. Een reden die bijzondere en alerte aandacht verdient is de rol van toekomstige negatieve uitstoot die The Economist ziet. Zoals bij sommigen hier te lande, bijvoorbeeld in de Vlaamse regering, wordt er grote hoop gesteld in het afvangen van CO² uitstoot om die onder de grond te stockeren. Zo zou het CO² niveau kunnen dalen. In sommige scenario’s wordt er in latere fasen met negatieve uitstoot gerekend. Deze piste kan dan volgens The Economist wel een optie zijn voor scenario’s van 2° opwarming, om de wereld onder 1,5° te houden is dat niet mogelijk. Er zou immers in zeer korte tijd vanaf 0 een CO² verwijderingsindustrie moeten opgezet worden die tegen 2030 meer dan een miljard ton CO² verwijderd heeft en vanaf het midden van de eeuw 6 miljard ton per jaar uit de lucht haalt. Kortom er zou jaarlijks meer moeten onttrokken worden dan er aan aardgas wordt geproduceerd (3,2 miljard ton). Dat lijkt nauwelijks haalbaar.

Het andere konijn uit de hoed, dat hier en daar ook op de klimaatconferentie opduikt uit rechtse hoek, is het zogenaamde Solar Geo-engineering. Om minder zonlicht op de aarde laten schijnen worden daarbij partikels in de stratosfeer gebracht om zonlicht te weerkaatsen. Net als bij een vulkaanuitbarsting, maar dan permanent, zou er sulfer de lucht in worden gestuurd die zich omzet in sulfate aerosolen. Die weerkaatsen dan het zonlicht. Volgens The Economist (en sommigen op de COP) zou het feit dat de 1,5° in de achteruitkijkspiegel aan het verdwijnen is misschien draagvlak kunnen creëren voor dergelijke scenario’s (de combinatie verwijderen en geo-engineering) die voorheen onbespreekbaar waren.

Het is afwachten hoe het politieke draagvlak ter rechterzijde voor dit soort scenario’s evolueert, maar het maakt wel heel duidelijk dat het besef dat de 1,5° niet langer haalbaar is voor een keerpunt zorgt. Als dit officieel wordt toegegeven, wat is de volgende boodschap dan? Een nieuwe target van bijvoorbeeld 1,8°? Zal dat niet voor schouderophalen zorgen? Of draagvlak verminderen? Of de eisen voor klimaatcompensaties versterken?

Nieuwe doelstellingen?

Of komen er geen nieuwe doelstellingen in de vorm van temperaturen met enkel de boodschap: we willen zo weinig mogelijk stijging? Iets in de trant van elke fractie van een graad telt? Zal dat appellerend zijn, kan daar een duidelijke retoriek rond gevoerd worden? Kunnen daar duidelijke doelstellingen en acties aan verbonden worden? Het lijkt duidelijk dat het gebrek aan daadkracht het voorbije decennium voor een impasse dreigt te zorgen.

Na de secretaris-generaal kwamen verschillende staatshoofden en afgevaardigden aan de beurt om elk hun speech te brengen. Ook onze premier De Croo mocht daarbij opdraven. Nadat hij zich eerder liet opmerken met de opmerking dat Europa al veel doet deed de speech van De Croo ook nu bij velen weer de wenkbrauwen fronsen. In de 5 minuten die hij kreeg om zijn stem op het wereldtoneel te laten horen richtte De Croo zich niet tegen de grote verantwoordelijken van de klimaatverandering: de fossiele brandstofproducenten. Neen De Croo vond het blijkbaar urgenter om deze klimaattop aan te wenden om de klimaatjongeren met het moralistisch vingertje te wijzen, om de klimaatactivisten polarisering aan te wrijven, om vaag te wijzen naar wetenschappelijke oplossingen (geen systeemveranderingen dus) en de jongeren aan te manen wetenschappen te studeren.

Het bleek genoeg om zowat alle klimaatorganisaties op hun achterste poten te krijgen. Er werd gesproken over ‘5 minuten leegte’ en een gemiste kans. Een begrijpelijke reactie: op het moment dat de wereld in brand staat met de vinger wijzen naar activisten is een nummertje voor de thuistribune. En dus misbruik van een internationaal forum voor kleine politieke spelletjes. Wie een stevige reactie verwacht had van de groenen kwam bedrogen uit. Gevraagd naar een reactie van de Ecolo-Groen fractie door Climaxi werd er verwezen naar een tussenkomst in het federaal parlement door Kim Buyst die suggereerde dat er meer naar ‘oplossingen’ mocht verwezen worden in de speech. Eerder vaag en weinig strijdbaar voor een partij die haar kernboodschap ridicuul zag gemaakt worden door een coalitiepartner. Benieuwd hoe ter rechterzijde zou gereageerd zijn bij dergelijke groene faux pas. Geen woord kwam er over de beschamende verwijten. Greet Daems van PTB-PVDA stelde dat de minister claimde “tegen polarisering te willen ingaan, maar zelf polariseerde en daarbij de grote klimaatschuldigen uit het oog verloor: blijkbaar is dit benoemen een taboe.”

Afrika.

In de echte wereld kwamen intussen ook een aantal belangrijke zaken ter sprake op de klimaattop.

Zo was er op 9 november de Afrika-dag op de top. Dat is van belang omdat Afrika het grote slachtoffer dreigt te worden van de klimaatverandering. Zo zijn 9 van de 10 meest getroffen landen Afrikaans. De cijfers spreken voor zich: er dreigen tussen de 17 à 40 miljoenen interne vluchtelingen te ontstaan en zo’n 40 % van de voedselgewassen wordt getroffen. Solani Mlhando, nationaal directeur natuurbeheer voor Mozambique bracht naar voor dat 60% van de bevolking daar aan de kust leeft. “Cyclonen worden altijd maar frequenter. Ze worden ook steeds intenser. Ik zie gemeenschappen die na drie jaar van cyclonen nog steeds proberen te herstellen.” Veel van de klimaatadaptatie zal moeten gebeuren in kustbescherming. Toch ziet de International Finance Corporation tot op heden slechts 2 % investeringen door private organisaties.

Ronduit schokkend nieuws kwam er vanuit de hoek van Climate Trace. Deze onafhankelijke organisatie werd tijdens COP 26 opgericht om de uitstoot te monitoren en daarover te publiceren. We hadden het er al over de dat klimaatindicatoren in 2022 slechter zijn dan werd verwacht en voorspeld. Na enig debat kwam men bij een stevige extra uitstoot van methaan, zoals geweten een soort steekvlam wat betreft broeikaseffect. Uit de metingen die Climate Trace over de hele wereld verrichtte en registreerde werden 73 612 faciliteiten van diverse aard aan een nader onderzoek onderworpen. Daaruit bleek olie- en gasvelden de grootse uitstoter te zijn. Bovendien bleek er heel wat onderrapportage te zijn bij de uitstoot. Volgens VN secretaris-generaal Guterres is het geleverde werk een “heus huzarenstukje dat het moeilijker zal maken om te greenwashing omdat het maakt dat rapportages beter te controleren zullen zijn.” Ook werd duidelijk in het zog van de bevindingen van Trace dat op dit moment nog geen enkel land zijn uitstoot voor 2021 had gerapporteerd. Misschien kunnen de gestelde lichamen daar iets over zeggen in hun speeches?

Sammy Roelant