DOSSIER ENERGIE - Interview met Marc Alexander: 'Kernenergie-centrales omvormen en hergebruiken'
In dit Energie-dossier publiceren we vijf artikels op rij over energie. Dit derde artikel is een interview met Marc Alexander, dat eerder al onze uitzending van TV Sociaal te zien was: wat maakt de kenlobby de mensen wijs en hoe kunnen we de bestaande kerncentrales omvormen tot centrales voor hernieuwbare energie?
Goeiedag Marc, we hebben je interessante boek gelezen “Investeer in Doel 5”. Jij werkt al een hele tijd in de zinkfabriek van Nyrstar waar je vakbondsafgevaardigde bent, je bent ook woordvoerder van de 11-maart beweging en klimaatexpert. De titel van het boek is nogal uitdagend, wat bedoel je precies met die titel?
Marc Alexander: 'Ja, ik moet toegeven dat de titel zeker een trigger lijkt te zijn. Toch dekt de titel de lading van het boek. Doel 5 was bedoeld om een vijfde kernreactor te zijn, daar pleiten we niet voor. Maar we pleiten er wel voor dat Doel 5 een energiesite wordt die enkel hernieuwbare en klimaatpositieve energie produceert die noch op nucleaire noch op fossiele brandstoffen draait.'
Goed, je zegt dat jullie geen nieuwe reactor willen en dat we uit de kernenergie moeten geraken. Toch zegt de kernlobby vaak dat we kernenergie meer nodig hebben nu we op een klimaatcrisis afstevenen. Jij vindt dat dat niet klopt, wat zijn jouw argumenten?
Marc Alexander: 'Kernenergie heeft geen enkel voordeel dat niet veel beter kan waargemaakt worden door hernieuwbare wind- en zonne-energie. Er zijn veel betere oplossingen dan kernenergie. Eigenlijk is het veel erger wanneer de eieren in de mand van de kernenergie worden gelegd, want dat belet om de andere, meer efficiënte alternatieven uit te bouwen. Men kan een euro of een dollar maar 1 keer uitgeven: als men geld besteedt aan kernenergie dan gaat men een hoop investeringsfondsen missen die gebruikt kunnen worden voor hernieuwbare energie. Kernenergie is dus geen oplossing maar een deel van het probleem. Kernenergie is ook ongelofelijk onflexibel, dat staat aan of dat staat af.'
U zegt dan eigenlijk dat de bevoorradingszekerheid nog minder is bij kernenergie?
Marc Alexander: 'Ja, omdat wanneer een kerncentrale onverwachts uitvalt, de energie-voorziening dan volledig stil ligt. Het probleem is dus geen tekort aan kernenergie maar de aanwezigheid van kernenergie. Dus, het is een bevoorradingsprobleem maar ook een flexibiliteitsprobleem, want een kerncentrale is gebouwd om basislast te geven. Die draait en draait altijd maar door. In combinatie met windmolens of zonnepanelen, wat betekent dat dan? Als er op een bepaald moment minder vraag is dan aanbod, omdat er veel wind én veel zon is én de kernenergie, dan wordt er besloten om de kerncentrales te laten draaien omdat kernenergie niet zomaar stilgelegd kan worden. Dat betekent dan dat ofwel privé investeerders, coöperaties of openbare initiatieven die met hernieuwbare energie werken, -bijvoorbeeld in München is dat een gemeentelijk bedrijf-, dat die dan verlies lijden omdat hun windmolens en zonnepanelen gedwongen worden om uit te staan terwijl ze energie kunnen opwekken. Zo kunnen ze hun investeringen ook niet degelijk afschrijven. In die zin is het niet alleen een ongeschikte en minder efficiënte vorm van koolstofarme energie maar het saboteert zelfs de meest efficiënte manier om energie op te wekken.'
Om het samen te vatten: de aanwezigheid van kernenergie maakt de andere energievormen duurder?
Marc Alexander: 'Inderdaad, dat is een prima samenvatting. Als de windmolens op zee moeten stilstaan omdat de kerncentrales voorrang krijgen, dan kunnen die maar drie kwart produceren van wat ze effectief kunnen produceren. De kost die ze hebben per jaar, moeten over minder megawatt/u afgeschreven worden, dus ja, op die manier worden die inderdaad duurder.'
De kernlobby zegt dat kernenergie op zich wel schone energie is, maar dat betwijfel je?
Marc Alexander: 'Ten eerste is ze zeker niet schoon qua klimaat, maar de kernlobby slaagt er in om zich achter het groene jasje van de klimaatbeweging te verstoppen om al haar “traditionele” problemen uit de discussie te halen. De reeds gekende problemen rond kernenergie nemen niet af maar nemen integendeel toe. Ik geef er enkele voorbeelden van: kernenergie wordt steeds duurder, het zijn witte-olifant-projecten die ongelofelijk veel kosten, die alleen maar tot stand kunnen komen door massale staatssteun in liberale machtseconomieën. Bv, in Engeland wordt er nu een project gebouwd waarvan de prijs zo hoog is dat men garantie heeft moeten geven aan die maatschappij dat ze gedurende 30 jaar meer dan 100 euro per megawatt/u krijgen wat meer dan het dubbele is van de marktprijs. Het zal dus niet de belastingbetaler zijn, maar de consument die het zal moeten betalen puur omdat het kernenergie is. Dat is ook met oudere centrales zo, men ziet steeds meer oude centrales gesloten worden door de machtsoperatoren zelf, omdat ze te duur worden. Dus oude centrales zijn te duur en wanneer er iets mee fout loopt zullen de werknemers in de kerncentrales de eerste slachtoffers zijn. Dat is ook nog een belangrijk punt.
Een tweede argument is de band met de militaire industrie, het is niet toevallig dat die kerncentrales die ik net als voorbeeld heb gegeven zich in Groot-Brittanië bevinden. Boris Johnson heeft net aangekondigd dat hij het aantal kernwapens wil opdrijven van 180 stuks naar 260. Er is dus een band tussen kernenergie en wat er in kernbommen gestoken wordt. We zien dat bedrijven die werken voor de civiele, burgerlijke nucleaire sector, dat dat dezelfde bedrijven zijn die ook verrijkt uranium leveren voor militaire programma’s. Dat was dus mijn tweede argument. Zo zijn er nog een aantal: de onveiligheid, de onbetrouwbaarheid,…'
Een interessant argument dat u gaf was dat kernenergie ons strategisch heel erg afhankelijk maakt. Windenergie en zonne-energie kan je lokaal produceren. Voor kernenergie ben je afhankelijk van de aanvoer van grondstoffen.
Marc Alexander: 'Voor grondstoffen zijn we in alle sectoren afhankelijk maar voor de energiebronnen wind en zon niet, zoals je terecht zegt; dat geldt ook voor een deel biogas en biomassa indien die lokaal en op een duurzame manier wordt geproduceerd. Dat zal allemaal minstens gedeeltelijk binnenland zijn, terwijl uranium en petroleum uit het buitenland komt. Alle uranium komt uit Kazachstan, Canada, Niger, Australië,… Elke megawatt/u kernenergie komt sowieso uit het buitenland, maar wind- en zonne-energie is 100 procent binnenlands. En we zullen ook daarvan energie moeten invoeren omdat we niet zoveel zee hebben om off-shore windmolens te zetten maar het zal in iedere geval onze onafhankelijkheid op vlak van energie drastisch vergroten.'
Hoe klimaatvriendelijk is kernenergie in feite?
Marc Alexander: 'Kernenergie is tijdens de productie in de kernreactor zelfs redelijk klimaatvriendelijk. Daar worden amper of geen broeikasgassen uitgestoten. Er is wel twijfel over de grote hoeveelheden waterdamp die in de lucht terechtkomen. Het is een hele discussie in welke mate dat vervuiling is. Bovendien is er ontzettend veel energieverlies bij de productie van kernenergie. Het belangrijke is dat om de hele keten van de kernenergie leefbaar te houden, dat het veel energie vraagt het uranium uit de grote hoeveelheden ertsen te halen. Het uranium is op zich niet veel maar om het uranium er uit te krijgen moet je al snel vermenigvuldigen met 1.000 of zelfs 10.000 om die brandstoffen te kunnen maken die in de kerncentrale zitten. En bijkomend is het dus ook broeikasgasintensief.
Maar los daarvan, het feit dat de kernlobby goedkopere alternatieven in de weg staat, wil zeggen dat je met hetzelfde geld minder installaties zet om broeikasgassen te vermijden. En daardoor wordt de vermindering van kernenergie en kerncentrales vertraagd. De investering in zo’n gigant is zo duur geworden dat je wel 3 keer zoveel capaciteit kan bouwen voor hetzelfde geld, die veel meer broeikasgas kan vermijden. Het gaat er ook niet enkel om minder broeikasgassen uit te stoten: volgens de wetenschappelijke rapporten van IPCC (die niet in het Akkoord van Parijs staan), moeten we zo snel mogelijk overstappen op het netto vastleggen van broeikasgassen in de atmosfeer. En op dat vlak kan kernenergie niets bijdragen. Daarvoor heb je alternatieven nodig. Waaronder biogas, waarbij de CO2 vanuit de schaal wordt opgevangen en hergebruikt en via het hergebruik in circulaire stromen vast blijven zitten, zodat die niet meer in de atmosfeer noch in de oceaan terechtkomt.'
Ons land heeft historisch steeds gekozen voor kernenergie. Met de kolonie waren er uraniumertsen te ontginnen in Congo.Dat heeft ervoor gezorgd dat we een lange geschiedenis hebben met kernenergie. Het zit sterk verankerd in de besluitvorming en in de markt. Maar ook, er zijn nu die sites, en er zijn veel mensen die daar werken. Er moet daar iets mee gebeuren, je pleit erover in je boek, we moeten kijken wat er al is en hoe de werkgelegenheid en de technologie kan omgezet worden.
Marc Alexander: 'Dat is inderdaad zo. Uiteindelijk vertrekken we vanuit dezelfde klimaatwetenschappen die ik net vermeldde. Vanuit onze taak en plicht naar de toekomstige generaties, om niet het klimaat te stabiliseren maar om het klimaat om te draaien. Een van de mogelijkheden om dat te doen is om de sites van Doel en Tihange opnieuw te gebruiken en een gedeelte van hun installaties ook. Die installaties zijn niet-nucleair. Dan hebben we het over alles wat er achter de kernreactoren zit, zoals de pompzalen die de stoom naar de turbinezaal brengen die daar de stoom opvangen om dat in elektriciteit om te zetten. Ook de alternatoren en de aansluitingen op het hoogspanningsnet, die hebben Doel en Tihange in overvloed. Dus, om te kijken in welke mate een deel van die installaties hergebruikt kunnen worden om ze om te zetten in installaties die ten eerste flexibel zijn. En die installaties dan om te zetten naar wind en zonne-energie die niet de hele tijd draaien dus geen basislast vormen. Die kunnen dan draaien op groen gas waaronder biogas. En wanneer er biogas is gemaakt volgen ze ons ook in de haven: daar kan een transformatie van de petroleumraffinaderijen gerealiseerd worden, door groen gas en biogas in de haven te produceren en te raffineren. Die kunnen dan naar de nieuwe centrale in Doel gestuurd worden, en tegelijk belet men dat de CO2 van dat biogas in de atmosfeer komt maar vangt men die op en stuurt die naar bedrijven zoals BASF. Op die manier kunnen dat CO2-verwerkende bedrijven worden om van daaruit materiaal te maken.'
Dus eigenlijk is ons voorstel om de installaties te hergebruiken en er een nieuw deel aan toe te voegen. Het hoort ook volledig thuis in het voorstel van de transitie van de Antwerpse haven.
Daarnaast denken we dat er ook hernieuwbare energiebronnen zoals zonnepanelen, windmolens maar ook waterstofproductie op die site zouden moeten gebeuren. Waterstof en zuurstof zijn allebei elementen die in de haven van groot belang zijn.
Voilà, dat is zo’n beetje het idee: zorg ervoor dat er omscholingen zijn om de nieuwe taken uit te voeren en een deel van de mensen zullen zeker nog nodig zijn om de nucleaire installaties te bewaken, te ontmantelen. Ook het afval dat daar nog tientallen jaren zal staan moet verder bewaakt worden.'
Je spreekt over gascentrales en dat we een stuk CO2 terug de lucht uit moeten krijgen dat daarbij dienstig kan zijn om CO2 als grondstof voor de omliggende industrie te gebruiken.
Marc Alexander: 'Ja, op dit moment is er op de Antwerpse haven al zo’n project. Men plant om 4 à 8 duizend ton circulaire groene methanol te maken, daarvoor gebruikt men CO2 die opgevangen wordt door Indaver. De techniek wordt dus gebruikt om CO2 als grondstof te gebruiken, te combineren met waterstof die dan zo snel mogelijk groene waterstof moet worden, om uit die basisbouwstenen nl. CO2 en groene waterstof, methanol te maken. Dat is een project dat uitgaat van de haven van Antwerpen, in samenwerking met een aantal bedrijven uit de haven. Eigenlijk pleiten we voor een serieuze opschaling van dat soort methode zodanig dat er geen olie of petroleum de haven moet binnenkomen maar dat we enkel werken met grondstoffen die circulair zijn en die we circulair kunnen houden, niet enkel afkomstig van Indaver. Maar ook van biomassa die uit de atmosfeer wordt gehaald, zo blijft de CO2 uit de atmosfeer behouden in circulaire stromen. We pleiten voor een klimaatpositieve aanpak in plaats van een klimaatneutrale aanpak.'
Sammy Roelant
DOSSIER ENERGIE: In dit Energie-dossier publiceren we vier artikels op rij over energie.
Link naar het eerste stuk: Een petitie van Tegengas tegen de bouw van gascentrales.
Link naar het tweede artikel: Een interview met Leo Tubbax, woordvoerder van 'Stop Kernenergie
Link naar het derde artikel: een interview met Marc Alexander, 'Kernenergie-centrales omvormen'
Link naar het vierde artikel: Tegen kernenergie, een discussietekst.
Link naar het vijfde en afsluitende artikel: 'En wat met waterstof, Climaxi?'